از آفت چه می دانید؟

زخم های آفتی، زخم های کوچک، کم عمق و دردناکی هستند که در بافت نرم دهان به وجود می آیند و می توانند خوردن، آشامیدن و حتی تکلم فرد را دچار مشکل کنند…

آنها از معمولی ترین زخم های دهانی هستند و از هر ۵ نفر، حداقل یک نفر، در دوره ای از زندگی آن را تجربه کرده است.

معمولا این زخم ها در سطح داخلی لب ها، سطح داخلی گونه ها یا روی زبان ایجاد می شوند. بسیاری از افراد می گویند ۲ ۱ روز قبل از بروز آفت، در همان محل احساس خارش و سوزش می کنند و بعد زخم ها آشکار می شوند. این زخم ها ابتدا به صورت برآمدگی کوچک و قرمزرنگ گرد یا بیضی شکل هستند که در عرض مدت کوتاهی باز می شوند و ایجاد زخم می کنند. سپس لایه ای سفید یا زردرنگ روی آن را می پوشاند و حاشیه قرمزرنگی پیدا می کنند.

آفت در هر سنی ممکن است بروز کند (حتی کودکان) و بیشتر اوقات عودکننده است. گاهی بین این عودها، ماه ها یا حتی سال ها فاصله می افتد اما در بعضی افراد زودتر اتفاق می افتد. به همین دلیل به آفت «زخم آفتی عودکننده» می گویند. البته معمولا با بالارفتن سن، آفت کمتر عود می کنند و حتی گاهی دیگر ظاهر نمی شود.

معمولا زنان بیشتر از مردها دچار آفت می شوند و این مشکل تا حدی هم ارثی است یعنی اگر پدر یا مادر دچار آن باشند، احتمال بیشتری دارد که فرزندان آنها هم مبتلا شوند.

معمولا فقط یک آفت به وجود می آید، اما در بعضی موارد، ممکن است چند آفت همزمان ایجاد شوند که بسیار آزاردهنده خواهد بود.

خبر خوب اینکه بیشتر آفت ها، بدون اینکه درمان شوند، خودبخود ظرف ۲ ۱ هفته بهبود می یابند. البته در بعضی موارد، مدت طولانی تری ادامه پیدا می کنند یا به قدری شدید هستند که به درمان نیاز خواهند داشت.

علل بروز آفت

علت اصلی آفت در بیشتر موارد مشخص نیست ولی صددرصد می توان گفت این زخم ها مسری نیستند پس ممکن نیست از شخص دیگری منتقل شده باشند اما در بعضی موارد، به نظر می رسد با عواملی در ارتباط باشد:

ضربه، ضربه ای که با مسواک به دهان وارد می شود، دندان مصنوعی ای که خوب در دهان جا نیفتاده، سیم های ارتودنسی ای که ممکن است باعث صدمه به بافت دهان شوند، زخمی که بر اثر اعمال دندان پزشکی در دهان ایجاد می شود یا حتی گازگرفتن اتفاقی گونه.

حساسیت به بعضی موادغذایی مانند شکلات، قهوه، توت فرنگی، تخم مرغ، آجیل، آناناس

کمبود ویتامین B۱۲، روی، آهن، اسیدفولیک یا ویتامین C

دهانشویه ها و خمیردندان های حاوی سدیم لوریل سولفات (SLS) که عامل کف کنندگی است.

تغییرات هورمونی در دوره عادت ماهیانه

استرس و اضطراب، بیماری های نقص سیستم ایمنی مثل نشانگان بهجت، لوپوس یا ایدز

کمبود خواب و کاهش ناگهانی وزن

عوامل ژنتیک و ارثی بعضی داروها مثل داروهای ضدالتهاب و درمان های جایگزین نیکوتین (برای ترک سیگار)

زن بودن که از عوامل مستعدکننده بروز آفت است؛ به خصوص نوع تبخالی آفت در زنان بیشتر دیده می شود.

درمان

تاکنون داروی مشخصی برای جلوگیری از بروز آفت یا درمان آن ساخته نشده است، اما می توان از بعضی داروها برای کاهش درد و مدت زمان آن استفاده کرد.

داروهایی که در زمان بروز آفت می توان از آنها استفاده کرد:

دهانشویه ها : دهانشویه های کلرهگزیدین یا دیفن هیدرامین می توانند تا حدی باعث کاهش درد شوند. گاهی پزشک دهانشویه های حاوی کورتون تجویز می کند تا درد و التهاب کاهش یابد. دهانشویه های حاوی آنتی بیوتیک (مثل تتراسایکلین) هم در مواردی موثر هستند، اما از آنجا که عوارض جانبی دارند (تغییر رنگ دائمی دندان کودکان)، فقط باید در صورت تجویز پزشک مصرف شوند.

ژل ها و پمادهای موضعی : مصرف موضعی بعضی داروها مثل پمادهای آنتی بیوتیک، پماد بنزوکایین یا ژل لیدوکایین (داروی بی حس کننده موضعی) به خصوص اگر به محض ظاهرشدن زخم، روی آن مالیده شوند، بسیار موثر است.

داروهای خوراکی : داروی خاصی برای درمان آفت وجود ندارد اما گاهی داروهای کورتونی مثلا قرص های مکیدنی کورتون دار، برای تسکین آفت های دهانی بسیار شدید توصیه می شوند. البته به دلیل عوارض جانبی، این داروها، خط آخر درمان خواهند بود و حتما باید زیر نظر پزشک مصرف شوند. گاهی پزشک آنتی بیوتیک مسکن های خوراکی را هم تجویز می کند.

مکمل های غذایی : اگر پزشک شک کند که علت بروز آفت ممکن است کمبود بعضی ویتامین ها باشد، ویتامین B۶، B۱۲، اسیدفولیک، روی یا آهن تجویز خواهد کرد.

دهانشویه یا ژل یا اسپری ضددرد: این مواد مانع از درد می شوند البته اثر آنها موقتی است. استفاده از اسپری یا ژل لیدوکایین، برای کاهش موقت درد مناسب است.

سوزاندن زخم : در بعضی بیماران با ضایعات برگشت پذیر و بزرگ، زیر نظر پزشک زخم را میسوزانند.

نکته های مهم

آفت، معمولا عود می کند اما می توان با رعایت برخی نکات، تکرار و تناوب آن را کم کرد.

از مصرف غذاهای تند و پرادویه خودداری کنید. نوشیدنی های اسیدی مثل آب پرتقال و آب آناناس و خوراکی های شور مانند انواع چیپس ها هم می توانند باعث تشدید درد شوند.

غذاهای سالم و مفید انتخاب کنید تا دچار کمبود ویتامین نشوید. مصرف میوه، سبزی ها و غلات کامل بسیار کمک کننده است.

برای جلوگیری از تماس مایعات با زخم های دهان، می توان از نی برای نوشیدن کمک گرفت.

جویدن و صحبت کردن همزمان می تواند باعث ضربه به سطح داخلی گونه ها و ایجاد زخم شود.

از مسواک خیلی نرم برای شستن دندان ها استفاده کنید تا مانع تحریک بافت های دهان شود.

اگر دندان مصنوعی شما خوب در دهانتان قرار نگرفته یا قسمتی از دندان هایتان تیز است، حتما به دندان پزشک مراجعه و مشکل را حل کنید.

اگر حدس می زنید مصرف داروهای خاصی باعث ایجاد آفت می شود، با مشورت پزشک داروی خود را تغییر دهید، مثلا اگر از آدامس های نیکوتین برای ترک سیگار استفاده می کنید و حدس می زنید مصرف آنها باعث ایجاد آفت می شود، شاید بهتر باشد از چسب نیکوتین استفاده کنید.

از خمیردندان ها و دهانشویه های حاوی سدیم لوریل سولفات استفاده نکنید.

از دهان خود مواظبت کنید. اگر سیم ارتودنسی در دهان دارید، از دندان پزشکتان بخواهید با موم روی لبه های تیز آن را بپوشاند تا دهان را زخم نکند.

استرس خود را کم کنید. بعضی راه های کم کردن استرس (مثل مدیتیشن) بسیار موثر است.

استفاده از آب نمک، جوش شیرین یا دیفن هیدرامین برای شستشوی دهان مناسب است و اثر خوبی دارد. فقط یادتان باشد این مواد را قورت ندهید.

گاهی استفاده موضعی از شیر منیزیم در محل زخم، باعث تسکین درد می شود.

می توان روی زخم را با خمیری از مخلوط جوش شیرین و آب پوشاند.

گاهی قراردادن قطعات کوچک یخ روی زخم ها هم کمک کننده است.

در بعضی موارد خوردن ماست ساده یا قراردادن آن روی زخم می تواند در کاهش درد موثر باشد.

قراردادن چای کیسه ای استفاده شده روی زخم نیز به خاطر داشتن تانن تا حدی اثر ضددرد دارد.

آیا لازم است برای آفت به پزشک یا دندان پزشک مراجعه کرد؟

معمولا زخم های آفتی باوجود دردناک بودن، چندان جدی نیستند و خودبخود درمان می شوند اما اگر آفت بزرگی در دهان ایجاد شد، قبل از بهبود زخم قبلی، زخم دیگری به وجود آمد، زخم در دهان بیش از ۳-۲ هفته باقی ماند، درد غیرقابل تحمل شد، خوردن و آشامیدن را مختل کرد یا با تب همراه شد، بهتر است به دندان پزشک مراجعه کنید.

احتمال دارد زخم ها عفونی شده باشند که در این صورت به آنتی بیوتیک نیاز خواهید داشت.

گاهی نیز یک زخم غیرمعمول که مدت طولانی در دهان باقی مانده، ممکن است به طرف بدخیمی پیش برود. در این موارد نیز پزشک نمونه کوچکی از زخم را بر می دارد و بررسی می کند. گاهی برداشتن نمونه از زخم به وسیله جراح فک و صورت انجام میشود